Συνάδελφοι και μαθητές,

    Ένα ανάλαφρο βιβλίο για τις διακοπές του καλοκαιριού προτείνω σε μαθητές και κυρίως της β΄ γυμνασίου, που πιθανόν να διδάχτηκαν στα νεοελληνικά κείμενα της β΄ γυμνασίου το απόσπασμα "Οι κυριακές στη θάλασσα" από το μυθιστόρημα της Μαργαρίτας Λυμπεράκη "Τα ψάθινα καπέλα".

       Το μυθιστόρημα αφορά κυρίως σε  εμπειρίες, σκέψεις, εξέλιξη και πορεία ζωής τριών κοριτσιών που τυχαίνει να είναι αδελφές, της Μαρίας, της Ινφάντας και της Κατερίνας. Η τελευταία αποτελεί και την αφηγήτρια, μέσα από την οπτική της οποίας εξελίσσεται το βιβλίο. Μάλιστα πρόκειται για την πνευματική και συναισθηματική τους εξέλιξη, τα καρδιοχτύπια, τις ερωτικές εμπειρίες και τον εγωκεντρισμό, τη συχνή τάση απομόνωσης και όλες αυτές τις ίσως παράξενες συμπεριφορές που χαρακτηρίζουν την εφηβική ηλικία. Όλα τα παραπάνω εντάσσουν το βιβλίο στα "μυθιστηρήματα εφηβείας".

           Οι τρεις αδελφές προέρχονται από μία οικογένεια χωρισμένων γονιών. Ο πατέρας, τραπεζικός υπάλληλος και με κλίση προς τις διάφορες κατασκευές στον ελεύθερο χρόνο του αλλά και προς τους παράνομους δεσμούς - γεγονός που οδήγησε με μαθηματική ακρίβεια στο χωρισμό - και η μητέρα η οποία ζει στο σπίτι του παππού - χωρισμένος κι αυτός προ πολλών χρόνων από την "πολωνέζα γιαγιά", όπως την έλεγαν ,η οποία το έσκασε από το σπίτι της με έναν καλλιτέχνη κι από τότε χάθηκαν τα ίχνη της, ενώ στο σπίτι δεν ξανάγινε ποτέ λόγος για εκείνη κι ούτε κανείς έμαθε ποτέ τι απέγινε - ή μήπως δεν ήταν έτσι;(στο τέλος αποδεικνύεται ότι η μάνα των τριών κοριτσιών και κόρη της πολωνέζας γιαγιάς διατηρούσε αλληλογραφία εδώ και χρόνια με την τελευταία). Στο ίδιο σπίτι κατοικεί και η θεία των κοριτσιών και ελεύθερη μεγαλοκοπέλα από επιλογή - μετά από έναν αποτυχημένο αρραβώνα ο οποίος σημάδεψε τη ζωή της και τη μετέπειτα πορεία της. Κατά καιρούς η μητέρα φαίνεται να φλερτάρει με κάποιον κύριο χωρίς να γίνεται κάτι σοβαρότερο στο τέλος ενώ ο πατέρας ετοιμάζεται να ξαναπαντρευτεί - γεγονός που ίσως ενοχλεί κάπως τη μητέρα των κοριτσιών αλλά και που αποτελεί τόσο συναισθηματική όσο και πρακτική ανάγκη ιδίως μετά το θάνατο της γιαγιάς και μάνας του πατέρα. Σε κάποια σημεία γνωρίζουμε και τον αδελφό του πατέρα το θείο Αγησίλαο ο οποίος φαίνεται καλοκάγαθος, ασυνεπής, πλακατζής αλλά σίγουρα όχι άτομο στο οποίο να μπορείς να βασιστείς.

Μαργαρίτα Λυμπεράκη

     Όσον αφορά στις πρωταγωνίστριες, η μεγαλύτερη αδελφή η Μαρία, φαίνεται να αναλώνεται σε ανούσιες και επιφανειακές σχέσεις, χωρίς να εμπλέκεται συναισθηματικά αλλά περισσότερο παρασύρεται από το πάθος της στιγμής. Τελικά επιλέγει με βάση τη λογική της να παντρευτεί τον παιδικό φίλο της, γιατρό στο επάγγελμα και μόνιμα ερωτευμένο μαζί της, ολοκληρώνοντας την οικογένεια και την ευτυχία της με τον ερχομό των παιδιών της. Με το πέρασμα των χρόνων διαπιστώνει και η ίδια τόσο την αλλαγή του ατίθασου χαρακτήρα της και τη μετατροπή της σε μία απλή νοικοκυρά όσο και τη φθορά στη σχέση της. Η άλλη αδελφή η Ινφάντα, είναι η όμορφη της οικογένειας, με το αγγελικά πλασμένο σώμα και τις ιδιαίτερες αναλογίες. Συχνά κλείνεται στον εαυτό της καθώς στο συναισθηματικό τομέα φαίνεται να βιώνει συνεχείς απογοητεύσεις  είτε γιατί παγιδεύεται σε ανείπωτους πλατωνικούς έρωτες είτε γιατί δεν προλαβαίνει να διεκδικήσει αυτό που θέλει καθώς ο χρόνος που χρειάζεται για να επεξεργαστεί τα συναισθήματά της είναι αρκετός για κάποιον που ξέρει τι θέλει και δεν έχει διάθεση να αναλώνεται σε χρονοβόρους ρομαντισμούς και ανούσια πισωγυρίσματα. Τέλος, η ίδια η αφηγήτρια,  η Κατερίνα, παράξενη, απόμακρη, με οξεία παρατηρητικότητα και  ιδιαίτερη αντίληψη, άτομο με κρίση, άποψη και προχωρημένη για την ηλικία της ωριμότητα ζει τον έρωτα με τον αρκετά μεγαλύτερό της Δαυίδ, πεισμώνει, αγαπά, αγανακτά, διεκδικεί αλλά στο τέλος επιλέγει να απορρίψει την πολυπόθητη πρόταση γάμου από τον καλό της και  προτιμά να ταξιδέψει. Εντελώς ανατρεπτικό άτομο, είναι αυτή που ειδοποιεί τις αδελφές της για την αλλαγή συναισθημάτων του πατέρα και την υποψία για πιθανή σχέση, είναι αυτή που αντιλαμβάνεται ότι κάτι κρύβει η μητέρα και δε διστάζει να παρακολουθήσει τις κινήσεις της για να ανακαλύψει το μεγάλο της μυστικό. Είναι εκείνη που μας χαρίζει το άγρυπνο βλέμμα και τον τρόπο σκέψης της και μας ξετυλίγει τα όσα διαδραματίζονται τόσο στο στενό συγγενικό της περιβάλλον όσο και μέσα στην ψυχή της.

      Επίσης, να τονιστεί ότι το μυθιστόρημα είναι γεμάτο από λυρικές περιγραφές και εκφραστικά μέσα που στόχο έχουν να αναδείξουν τόσο τη μορφή και την προσωπικότητα των ηρώων όσων και το φωτεινό αισιόδοξο και φυσικό χώρο στον οποίο διαδραματίζονται τα γεγονότα. Πρόκειται για το κτήμα του παππού που είναι κατάνθιστο από κάθε είδους δέντρα και φυτά. Βέβαια, οι περιγραφές είναι αρκετά εκτενείς και κατέχουν συχνά μεγαλύτερη έκταση από τη δράση, σε σημείο που ίσως να κουράσουν τον αναγνώστη. Ωστόσο, αν ο εκάστοτε αναγνώστης αφεθεί στη μαγεία των τοπίων θα χαλαρώσει τόσο που θα βιώσει τη μαγεία της περιγραφής και θα φτάσει στην ενσυναίσθηση.

Καλή ανάγνωση, λοιπόν!!!