Η ιστορία του ιπποδρόμου στο πέρασμα του χρόνου

    Συνάδελφοι,

    Όλοι γνωρίζουμε τι είναι ο ιππόδρομος. Άλλωστε μια απλή ετυμολογική ανάλυση του λήμματος και χωρισμός του στα συνθετικά του μέρη μας δίνει άμεσα τον ορισμό. Ποια όμως η ιστορία του λήμματος μέσα στο χρόνο; Ποιες οι διαφορετικές του σηματοδοτήσεις;

   Ο ιππόδρομος αρχικά ήταν χώρος ψυχαγωγίας που προοριζόταν για ιπποδρομίες και αρματοδρομίες.
 Ο ιππόδρομος της Κωνσταντινούπολης, δώρο του Σεπτίμιου Σεβήρου, τέθηκε σε χρήση πιθανόν το 2ο αι. μ. Χ. 

Είχε το χαρακτηριστικό σχήμα U. Η χωρητικότητά του προσέγγιζε τις 100.000 θεατές, ενώ το μήκος του έφτανε τα 450 μέτρα. Συνδεόταν με το αυτοκρατορικό παλάτι . Στο κέντρο της αρένας υπήρχε ένα φράγμα, γύρω από το οποίο γίνονταν οι αρματοδρομίες, ενώ το χώρο κοσμούσαν αγάλματα αφιερωμένα σε φημισμένους αρματοδρόμους. Γενικά, ο ιππόδρομος εξασφάλιζε τη σύνδεση της Ρώμης με το Βυζάντιο.

       Εδώ τελούνταν συχνά αγώνες με ηνίοχους και τέθριππα (δίτροχες άμαξες που σέρνονταν από τέσσερα άλογα), όμως αργότερα, κατά τον 9ο αιώνα οι αγώνες περιορίστηκαν σε 3 ετησίως για να σταματήσουν εντελώς μετά την Τέταρτη Σταυροφορία, το 1204.

        Παράλληλα, ο ιππόδρομος απέκτησε θεσμική και πολιτική σημασία: εδώ παρουσιαζόταν ο νέος αυτοκράτορας, εδώ τελούνταν οι εορταστικές εκδηλώσεις, εδώ σιγά - σιγά και σταδιακά αποκτούσε ελεύθερη έκφραση της γνώμης του και σημείο διεκδικήσεων ο λαός της Κωνσταντινούπολης, μέσα από τις θεσμικές ομάδες των Δήμων (Πράσινοι, Βένετοι, Ερυθροί, Λευκοί). 'Ετσι, οι δήμοι άλλοτε επευφημούσαν τον αυτοκράτορα και επιδοκίμαζαν την εκλογή του, ενώ άλλοτε καυτηρίαζαν τις αποτυχημένες ενέργειές του, τον αποδοκίμαζαν και τραγουδούσαν σκωπτικά τραγούδια εναντίον του. Στον ιππόδρομο ζητούσαν την τιμωρία και την απομάκρυνση μισητών για το λαό αρχόντων.

     Ο αρχικός ρόλος των δήμων ήταν η διοργάνωση των αγώνων, ωστόσο με το πέρασμα των χρόνων απέκτησαν κι άλλες αρμοδιότητες, θρησκευτικές και πολιτικές. Έτσι, συνολικά στις αρμοδιότητές τους συμπεριλαμβάνονταν η διεξαγωγή των αρματοδρομιών, η εκτέλεση δημόσιων έργων, η άμυνα της Κων/πολης, καθώς αποτελούσαν την αστική πολιτοφυλακή - είχαν δηλαδή ημιστρατιωτική οργάνωση, η συμμετοχή στη διοίκηση.  Χωρίζονταν σε δύο τμήματα: το περατικό με καθαρά στρατιωτικές αρμοδιότητες και επικεφαλής τους δομέστικους και το πολιτικό με αστικά καθήκοντα και επικεφαλής τους δημάρχους.

    Η ιστορία των Δήμων φυσικά συνδέεται με τη στάση του Νίκα και τον τελικό σφαγιασμό 30.000 στασιαστών το 532 μ.Χ. επί Ιουστινιανού Α΄. Το χτύπημα ήταν μεγάλο για την πολιτική τους δύναμη και η αλήθεια είναι ότι οι Δήμοι δεν κατάφεραν ποτέ να ανακτήσουν αυτή τη δύναμή τους μετά από αυτό το χρονικό ορόσημο, ώστε κάποτε μετατράπηκαν σε διακοσμητικά στοιχεία. Το νόμιμο δικαίωμα πλέον του λαού της Κωνσταντινούπολης να διεκδικεί τα δικαιώματά του με νόμιμο τρόπο,  αντικαταστάθηκε από νέα αθέμιτα μέσα, την επανάσταση και τις ανταρσίες.
       Επιπρόσθετα, ας κάνουμε και μια σύντομη μνεία στον ιππόδρομο της Θεσσαλονίκης, ο οποίος κατασκευάστηκε τον 4ο αι. μ.Χ. Ο τόπος βάφτηκε με αίμα ως αντίποινα για το φόνο Γότθων στρατιωτών της αυτοκρατορικής φρουράς. Μετά τη σφαγή, ο τόπος ερημώθηκε, ενώ ανάμνησή του αποτελεί η πλατεία ιπποδρομίου κάτω από την καμάρα του Γαλέριου.
       Όσον αφορά στον αρχαιότερο ιππόδρομο, αυτός βρίσκεται στο χώρο των Δελφών. Είναι ο δεύτερος αρχαίος ιππόδρομος μετά τον ιππόδρομο της αρχαίας Ολυμπίας. Σε αυτόν τον ιππόδρομο των Δελφών έτρεξαν με τα άρματά τους και νίκησαν πολιτικοί ηγέτες της αρχαιότητας, όπως ο τύραννος της Σικυώνας Κλεισθένης και ο τύραννος των Συρακουσών Ιέρων.
           Ο κατεξοχήν όμως αρχαίος ιππόδρομος είναι αυτός της αρχαίας Ολυμπίας. Είναι γνωστά τα ιπποδρομιακά αγωνίσματα της εποχής: το τέθριππο, η απήνη, η συνωρίδα, το τέθριππο πώλων, η συνωρίδα πώλων και άλλα. Το είδος ιπποδρομίας που εισήχθη για πρώτη φορά στους αρχαίους Ολυμπιακούς Αγώνες ήταν το τέθριππο (το 680 π.Χ.) . Η θέση του ιπποδρόμου προσδιορίστηκε στα νοτιοανατολικά του Σταδίου.

      Ο ιππόδρομος βέβαια σήμερα συνδέεται με γραφεία στοιχημάτων και παιχνίδια "νομιμοποιημένου" τζόγου, όπου ο θεατής ποντάρει ένα ποσό στο άλογο που θεωρεί ότι θα έρθει πρώτο σε συγκεκριμένη ιπποδρομία και σε περίπτωση θετικών αποτελεσμάτων ο παίκτης κερδίζει αρκετά λεφτά. Στο συγκεκριμένο παιχνίδι θεωρείται ότι το 80% των κερδών μοιράζονται στους παίκτες, σε αντίθεση με άλλα παιχνίδια.

 Ωστόσο, το παιχνίδι θεωρείται αρκετά ενοχοποιημένο σε σχέση με άλλα παιχνίδια καθώς οι 27 ιπποδρομίες που λάβαιναν χώρα την εβδομάδα ήταν απείρως περισσότερες από τις δύο φορές όπου έπαιρνε κανείς μέρος στο παιχνίδι του Προ- πό για παράδειγμα. Έτσι, ήταν πολύ πιο εύκολο και εθιστικό να συμμετέχει κανείς στα στοιχήματα δίνοντας από το υστέρημά του και δημιουργώντας σοβαρά προβλήματα στην οικογένειά του.

Βιβλιογραφία 

• https://www.google.gr
• https://el.wikipedia.org
• Το Βυζαντινό κράτος, Ιωάννης Καραγιαννόπουλος
• http://www.cosmicway.net/cosmicippofaq.html
•  http://wikimapia.org
•  http://www.naftemporiki.gr/story/627561/o-arxaioteros-entopismenos-ellinikos-ippodromos
•  http://http---ellinon-anava.pblogs.gr/2013/05/erefna-o-ippodromos-ths-arhaias-olympias.html