Οι κοινωνικές και πολιτικές επιπτώσεις της Βιομηχανικής Επανάστασης, Ιστορία γ΄ γυμνασίου


Συνάδελφοι,

   Στην προσπάθεια για αυτενέργεια των μαθητών, απομάκρυνση από την παθητικοποίηση και αλλαγή του ρόλου του δασκάλου από αναμεταδότη γνώσεων και αυθεντία σε σύμβουλο και καθοδηγητή του μαθητή, παρουσιάζεται το παρακάτω φύλλο εργασίας. Μέσα από αυτό, οι μαθητές θα ανακαλύψουν μόνοι τους τις επιπτώσεις της βιομηχανικής επανάστασης, ερχόμενοι σε επαφή με περισσότερα στοιχεία από όσα δίνει το σχολικό εγχειρίδιο. έτσι θα μιλήσουν για 

1.  αστικοποίηση και μετανάστευση
2.  κοινωνικές τάξεις, υποβάθμιση εργατών, παιδική εκμετάλλευση και θνησιμότητα
3. σοσιαλισμός - μαρξισμός - επανάσταση
4. συνδικαλιστικό κίνημα - απεργίες
5. πολιτική οργάνωση εργατών σε διεθνιστικό επίπεδο (1η - 2η Διεθνής Ένωση εργατών)
6. φεμινισμός

       Φυσικά όλα τα παραπάνω πρέπει να γίνουν αντιληπτά μέσα από το πρίσμα του σχήματος αίτιο - αιτιατό: βιομηχανική επανάσταση , αστική κυριαρχία, καπιταλισμός, ατομικό συμφέρον, μεγιστοποίηση κέρδους σε βάρος άλλων ομάδων, αδικίες, καταπίεση, μετανάστευση, αντίδραση, κοινωνικό συμφέρον, επανάσταση, συνδικάτα, πολιτική εξίσωση εργατών με αστούς, διεθνής αγώνας εργατών, γυναικείος αγώνας για κοινωνική εξίσωση. 

      Τέλος, να τονιστεί ότι το φύλλο εργασίας μπορεί να αναμορφωθεί  και οι ερωτήσεις να αποτελέσουν αντικείμενο ομάδων, οπότε να πραγματοποιηθεί ομαδοσυνεργατική διδασκαλία με κοινά συμπεράσματα στο τέλος. Φυσικά, κάτι τέτοιο προϋποθέτει συνεχόμενο δίωρο, κάτι που δεν προκύπτει από το πρόγραμμα, όποτε και η γνώμη του γράφοντα είναι το φύλο εργασίας να δουλευτεί ατομικά με στόχο αυτή τη φορά την ανακάλυψη τη γνώσης από το μαθητή ( και όχι τα οφέλη που προκύπτουν από την  ομαδοσυνεργατική διδασκαλία).

          Παρακάτω παρατίθεται το φύλλο εργασίας.

2. 13 ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ  ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ

Ποια  φαινόμενα εντοπίζεις μετά την επικράτηση της βιομηχανικής επανάστασης;

1)    Να παρατηρήσεις και να σχολιάσεις την εικόνα 1 στη σελίδα 44 του σχολικού σου βιβλίου.

……………………………………………………………………………………………………..

..........................................................................................................................................................

2)    - Δουλεύω πέντε χρόνια συνέχεια στο βάθος της γαλαρίας. Ο πατέρας δουλεύει στη γαλαρία δίπλα μου. Έχω δώδεκα αδελφούς και αδελφές. Ο ένας απ’ αυτούς ξέρει να μετράει, ένας άλλος διαβάζει·  τίποτε άλλο δεν ξέρει ούτε να γράψει. Κατεβαίνω στη γαλαρία στις επτά το πρωί και βγαίνω κατά τις έξι το απόγευμα, μερικές φορές κατά τις επτά. Δουλεύω πάντα χωρίς κάλτσες, χωρίς παπούτσια, χωρίς φόρμα· μόνο το μισοφόρι μου φοράω. Δουλεύω μαζί με τους άντρες. Εκείνοι είναι ολόγυμνοι. Στην αρχή φοβόμουνα πολύ και δε μου άρεσε αυτό, τώρα συνήθισα και δε με νοιάζει. Μου φέρονται όμως καλά. Δεν ξέρω να γράφω ούτε να διαβάζω.                                                                                                   Μαίρη Μπάρετ, 14 ετών

-       Οι φτωχοί των μεγάλων πόλεων ζούσαν την εποχή της βιομηχανικής επανάστασης κάτω από πραγματικά άθλιες συνθήκες. Η ραγδαία ανάπτυξη των πόλεων υποχρέωνε τους ανθρώπους να στριμώχνονται πολλοί μαζί σε φτηνά καταλύματα, κελάρια, και αυλές. Οργανωμένα δίκτυα νερού και αποχέτευσης δεν υπήρχαν  με αποτέλεσμα οι θάνατοι ιδίως των παιδιών να αποτελούν συνηθισμένο φαινόμενο. Το 1842 η μέση προσδόκιμη ηλικία ενός παιδιού εργατικής οικογένειας στο Μάντσεστερ της Αγγλίας ήταν τα 17 χρόνια. Μεγάλες επιδημίες χολέρας, όπως αυτές των ετών 1831-1833 και 1847-1848 ήρθαν να τονίσουν την ανάγκη λήψης μέτρων από το κράτος. Δεν είναι σύμπτωση το γεγονός ότι αμέσως μετά την επιδημία της χολέρας των ετών 1874 -1848 το βρετανικό κράτος θέσπισε τον πρώτο νόμο περί δημόσιας υγείας.                                                                                Berstein & P/Milza, Ιστορία της Ευρώπης

………………………………………………………………………………………………………

...........................................................................................................................................................

3)     Να διαβάσεις την πηγή 1 – Το κομμουνιστικό μανιφέστο των Μάρξ – Έγκελς στη σελ. 44 του σχολικού σου βιβλίου. Πώς θα αλλάξει η κοινωνία, ποιοι οι εχθροί που πρέπει να τρέμουν, ποιοι θα ξεκινήσουν την επανάσταση;

……………………………………………………………………………………………………..

..........................................................................................................................................................

4)     -  Ο συνδικαλισμός αποβλέπει στη συνένωση προσώπων που ασκούν το ίδιο επάγγελμα, προκειμένου να προασπίσουν τα κοινά εργασιακά τους συμφέροντα. Οι ενώσεις εργαζομένων στους εργασιακούς χώρους της βιομηχανίας, των υπηρεσιών της αγροτικής οικονομίας και αλλού ονομάζονται συνδικάτα.
      Το συνδικαλιστικό κίνημα αναδύθηκε από τους αγώνες των εργαζομένων στις αρχές του 18ου αιώνα στην Αγγλία, τη Γαλλία και τις Η.Π.Α. Εμφανίστηκε, κυρίως, στις μεγάλες βιομηχανίες.

            Τον 19ο αιώνα το συνδικαλιστικό κίνημα συνδέθηκε με τη δημιουργία του λεγόμενου κοινωνικού ζητήματος. Πρόκειται για το ζήτημα της κοινωνικής εξαθλίωσης μεγάλου μέρους του πληθυσμού, που είχε ως αποτέλεσμα την οργανωμένη αντίδραση των εργαζομένων κατά της οικονομικής τους εκμετάλλευσης.
 έτσι, το κράτος υιοθέτησε βασικά αιτήματα των εργαζομένων (βελτίωση των συνθηκών εργασίας, μείωση του ωραρίου εργασίας, πρόνοια σε περίπτωση εργατικού ατυχήματος, ασθένειας, γήρατος κτλ.) και  δόθηκε εν μέρει λύση στο λεγόμενο «κοινωνικό ζήτημα».

-          «Θα έρθει η μέρα που η σιωπή μας θα είναι πιο δυνατή από τις φωνές που καταπνίγονται σήμερα».
Την Πρωτομαγιά του 1886, οι εργάτες στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής ξεσηκώθηκαν ενάντια στο καθεστώς της απάνθρωπης εκμετάλλευσης του καπιταλισμού, με σύνθημα «Οκτώ ώρες δουλειά! Οκτώ ώρες μόρφωση και διασκέδαση! Οκτώ ώρες ξεκούραση!». Η διαμαρτυρία τους πνίγηκε στο αίμα. Το μνημείο στους μάρτυρες του Σικάγου έχει το παραπάνω κείμενο ως επιγραφή στη βάση του. Από τότε η 1η Μαΐου έχει καθιερωθεί σ’ όλο τον κόσμο ως Εργατική Πρωτομαγιά.

Τι είναι συνδικαλισμός, για ποιους λόγους αναπτύχθηκε, πότε και από πού ξεκίνησε; Τι γνωρίζετε για την 1^η Μαΐου 1886;

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

...............................................................................................................................................................

5)      Το Εργατικό Κίνημα από την στιγμή της γέννησής του, ήταν ΔΙΕΘΝΙΣΤΙΚΟ. Δεν μπορούσε να κλειστεί στα όρια μιας χώρας, ενός κράτους. Το «Κομμουνιστικό Μανιφέστο» αναφέρει χαρακτηριστικά: «Οι Εργάτες δεν έχουν πατρίδα. Δεν μπορεί να τους πάρεις αυτό που δεν έχουν». Έτσι λοιπόν στις 28 ΣΕΠΤΕΜΒΡΗ 1864, στην αίθουσα Αγίου Μαρτίνου στο Λονδίνο, συγκεντρώθηκαν οι εργατικές αντιπροσωπείες των Άγγλων, Γάλλων, Γερμανών, Ιταλών, Ιρλανδών και Πολωνών. Πρόεδρος στην συνέλευση ήταν ο καθηγητής Ε. Σ. ΜΠΙΣΛΙ. Όλα αυτά γέννησαν την Α΄ ΔΙΕΘΝΗ, με έδρα το Λονδίνο, δημοσιογραφικό όργανο την Αγγλική εργατική εφημερίδα «Beehive», προσωρινή Κεντρική Επιτροπή. Ο ρόλος του ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ δεν ήταν ΙΔΡΥΤΙΚΟΣ στην Α΄ ΔΙΕΘΝΗ. Όμως αντίθετα υπήρξε ο κύριος Πνευματικός της ΚΑΘΟΔΗΓΗΤΗΣ. Χαρακτηριστικά ο ΦΡ. ΕΝΓΚΕΛΣ γράφει για αυτό το θέμα («Αναμνήσεις για τον Μαρξ»): «Το 1864 ιδρύθηκε η Διεθνής των Εργατών, με τους Γάλλους να διεκδικούν την τιμή των οργανωτών αυτής της Ένωσης…. Από όλους που πήραν μέρος, υπήρχε ΕΝΑΣ που ήξερε ακριβώς τι έπρεπε να γίνει, τι έπρεπε να θεμελιωθεί κι αυτός ήταν ο άνθρωπος που από το 1848 ακόμα απηύθυνε στον κόσμο την έκκληση –Προλετάριοι όλων των χωρών ενωθείτε-Από την ώρα της ίδρυσης της Διεθνούς, ο ΜΑΡΞ εξασφάλισε την ΗΓΕΣΙΑ της Διεθνούς». 

.......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

     6)      Από τα τέλη του 19ου αιώνα, σε χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο και οι Η.Π.Α., άρχισαν να ακούγονται οι πρώτες φωνές, που διεκδικούσαν το δικαίωμα ψήφου για τις γυναίκες. Ο όρος που χρησιμοποιήθηκε, για πρώτη φορά, από την βρετανική εφημερίδα Daily Mail, για τις πρώτες αυτές φεμινίστριες, ήταν «σουφραζέτες»- που έχει τις ρίζες του στην γαλλική λέξη «suffrage», που σημαίνει δικαίωμα ψήφου. Κατά την διάρκεια της δράσης τους, στην Μεγάλη Βρετανία φυλακίστηκαν περίπου 1.000 γυναίκες, ενώ δεν ήταν σπάνιο το φαινόμενο αυτές να καταφεύγουν σε απεργία πείνας, με αποτέλεσμα, με βάρβαρο τρόπο, να υπόκεινται στις φρικτές σωφρονιστικές μεθόδους της εποχής. Πολλές φορές, μάλιστα, προκειμένου να διεκδικήσουν το δικαίωμα που σήμερα φαίνεται αυτονόητο, οι σουφραζέτες κατέφευγαν σε ακραίες μεθόδους, όπως το σπάσιμο βιτρινών και τον εμπρησμό, επιβαρύνοντας την θέση τους με κατηγορίες και για βανδαλισμούς. Αν σήμερα, μπορεί να μας διδάξει κάτι η ιστορία των σουφραζετών, με όλες τις αντιθέσεις της, αυτό είναι ότι η τύχη βοηθάει τους τολμηρούς, καθώς και ότι, ένας δίκαιος σκοπός, μπορεί να γίνει πραγματικότητα, αφού ο επιμένων νικά. Τελικά, οι πρώτες γυναίκες ψηφοφόροι (με διάφορους περιορισμούς, όπως το ηλικιακό «πλαφόν» των 30), έγιναν πραγματικότητα το 1918.

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………