Αρχαια Α  Λυκείου, Ξενοφών, 2,2,20-21: όροι ειρήνης που επέβαλαν οι Λακεδαιμόνιοι στην Αθήνα

Συνάδελφοι,

Τα Μακρά Τείχη

      Στην παράγραφο 20-21 του δεύτερου βιβλίου του Ξενοφώντα γίνεται λόγος για τους όρους που επέβαλλαν οι Λακεδαιμόνιοι μέσω των εφόρων και της συνέλευσης των συμμάχων προκειμένου να συνάψουν ειρήνη με τους Αθηναίους. Οι όροι γίνονται ιδιαίτερα επαχθείς αν αναλογιστούμε  ότι ζητούν:

1.  να γκρεμίσουν τα μακρά τείχη και τον Πειραιά (τά τε μακρὰ τείχη καὶ τὸν Πειραιᾶ καθελόντας )
2. να παραδώσουν όλα τα πλοία τους εκτός από δώδεκα ( καὶ τὰς ναῦς πλὴν δώδεκα παραδόντας)
3. να επαναφέρουν τους εξόριστους ολιγαρχικούς (από το πραξικόπημα που είχε γίνει το 411 π. χ. - καὶ τοὺς φυγάδας καθέντας)
4. να θεωρούν τον κάθε εχθρό ή φίλο των Λακεδαιμονίων αντιστοιχα δικό τους εχθρό ή φίλο και να ακολουθούν τους Λακεδαιμόνιους παντού σε μάχες τόσο στη στεριά όσο και στη θάλασσα (τὸν αὐτὸν ἐχθρὸν καὶ φίλον νομίζοντας Λακεδαιμονίοις ἕπεσθαι καὶ κατὰ γῆν καὶ κατὰ θάλατταν).

οι παραπάνω όροι με τη σειρά τους στόχευαν:

1. να μείνει η  Αθήνα ανυπεράσπιστη και απροστάτευτη
2. να χαθεί μία μεγάλη ναυτική δύναμη όπως ήταν η Αθήνα
3. να ενισχυθεί με κάθε τρόπο η ολιγαρχία - αποδυναμωση συμμετοχικών θεσμών
4. απώλεια ανεξαρτησίας Αθηναίων , μετατρέπονται σε έρμαια = υποχείρια = ανδράποδα των διαθέσεων των Λακεδαιμονίων.

           Από αυτούς τους όρους και παρατηρώντας τη διατύπωσή τους γραμματικά παρατηρούμε ότι οι τρεις πρώτοι όροι εκφράζονται με μετοχές ενώ ο τέταρτος όρος εκφράζεται με απαρέμφατο σε θέση ρήματος. Η βαρύτητα του ρήματος σε σχέση με τη μετοχή καθιστά τον τέταρτο όρο σημαντικότερο σε σχέση με τους προηγούμενους για τους Λακεδαιμόνιους και  βαρύτερο στην εφαρμογή του στα πλαίσια μιας  δημοκρατικής ως τότε πόλης - κράτους για τους Αθηναίους.

         Όσον αφορά όμως στον πρώτο όρο περί γκρεμίσματος τειχών, καλό θα ήταν να ειπωθούν κάποια πράγματα για την ιστορία των Μακρών τειχών.

Το Βόρειο, το Φαληρικό και το Νότιο Τειχος (Μακρά Τείχη)

ΜΑΚΡΑ ΤΕΙΧΗ

Μετά την μάχη των Πλαταιών (479 π.Χ.) και την οριστική απομάκρυνση των εχθρικών δυνάμεων από τα ελληνικά εδάφη, πρωταρχική μέριμνα του Θεμιστοκλέους αποτέλεσε η τείχιση της πόλης. Έτσι, δημιουργήθηκαν οχυρώσεις, οι οποίες ενσωμάτωσαν κομμάτια παλαιότερων κτισμάτων και αναθημάτων, ακόμα και ταφόπετρες, ενώ παράλληλα ξεκίνησε η συμπλήρωση της οχύρωσης των λιμένων του Πειραιώς, που είχε ήδη εγκαινιάσει ο ίδιος ο Θεμιστοκλής ως άρχων το 493/2 π.Χ. (Θεμιστόκλεια οχύρωση). Το εγχείρημα έφερε εις πέρας λίγα χρόνια αργότερα ο Κίμων, επί των ημερών του οποίου προχώρησε η οικοδόμηση των δύο Μακρών Τειχών, του Φαληρικού και του Βορείου τείχους (459-456 π.Χ.), που συνέδεσαν την Αθήνα με τον Πειραιά. Τον ίδιο καιρό οχυρώθηκε και το έως τότε απροστάτευτο νότιο τμήμα της Ακροπόλεως (Κιμώνειο τείχος). Σύντομα, κατά τα έτη 446-443 π.Χ., συμπληρώθηκε η οικοδόμηση των Μακρών Τειχών με την ανέγερση του Νοτίου τείχους ή δια μέσου τείχους ανάμεσα στο Φαληρικό και στο Βόρειο τείχος, έργο που έγινε με πρωτοβουλία του Περικλέους. Το Μέσο ή Νότιο Τείχος κατασκευάστηκε από τον Καλλικράτη το 449 π.Χ.

Με το τέλος του Πελοποννησιακού Πολέμου το 404 π.Χ., οι ηττημένοι Αθηναίοι υποχρεώθηκαν από τους Σπαρτιάτες να καταστρέψουν όλα τα τείχη της πόλης (του Άστεως, του Πειραιώς και τα Μακρά Τείχη), μεγάλο μέρος των οποίων ξαναχτίσθηκε μετά την επάνοδο της δημοκρατίας από τον Κόνωνα το 394 π.Χ. Ο διαφαινόμενος κίνδυνος από την διαρκώς αυξανόμενη δύναμη των Μακεδόνων και τις νέες μεθόδους πολιορκίας που μετέρχονταν κατέστησε αναγκαία την ενίσχυση των οχυρώσεων της Αθήνας στο β΄ ήμισυ του 4ου αι. π.Χ.· οι διαδικασίες επισκευής των τειχών επιταχύνθηκαν ύστερα από την πτώση της Ολύνθου στα μακεδονικά χέρια το 348 π.Χ., όμως η απόφαση για την εκτέλεση μεγάλης κλίμακας ενισχυτικών εργασιών λήφθηκε μάλλον μετά την μάχη της Χαιρώνειας (338 π.Χ.). 

 

Τα Μακρά Τείχη

       Με την οχυρωματική διάταξη των Μακρών Τειχών ο Πειραιάς αναδείχθηκε στο μεγαλύτερο και ασφαλέστερο εμπορικό και οικονομικό κέντρο εκείνης της εποχής.

Η ανέγερση των Μακρών Τειχών που ολοκληρώθηκε σε 17 χρόνια κόστισε συνολικά 6.000 τάλαντα, δηλαδή περίπου 36.000.000 αρχαίες δραχμές!

        Στην ουσία τα Μ.Τ. δεν εκπλήρωναν το σκοπό για τον οποίο χτίστηκαν. Όχι μόνο δεν πρόσφεραν στην άμυνα της Αθήνας, αλλά, επειδή απαιτούσαν πολλούς άνδρες για τη φρούρησή τους, δημιουργούσαν προβλήματα. Τα τείχη καταστράφηκαν για πρώτη φορά το 404 π.Χ. από τους Λακεδαιμόνιους, ξαναχτίστηκαν και ξανακαταστράφηκαν πιθανόν το 296 π.Χ. από το Φίλιππο. Λείψανά τους σώζονταν μέχρι το 19ο αι.· σήμερα υπάρχουν μόνο ίχνη.

Βιβλιογραφία

http://el.wikipedia.org

http://www.eie.gr/archaeologia/gr

http://www.livepedia.gr/

• Υπάρχει μία εικόνα των Μκαρών Τειχών στη σελίδα 62 του βιβλίου.

     Μετά την παρουσίαση της ισοτρίας των Τειχών μπορούμε να ασκήσουμε τους μαθητές στη δημιουργία ρητορικού κειμένου και στην εξεύρεση επιχειρημάτων προκειμένου να πείσουν τους συμπολίτες τους ότι πρέπει ή δεν πρέπει να προχωρήσουν στο γκρέμισμα των τειχών.
Άσκηση: Είσαι Αθηναίος πολίτης και μιλάς στην εκκλησία του δήμου με επιχειρήματα ενάντια στην πρόταση του  Θηραμένη περί γκρεμίσματος των Μακρών Τειχών. (ή υπέρ του γκρεμίσματος των Μακρών Τειχών).

κατά του γκρεμίσματος των τειχών

- πρόκειται για δημιουργήματα των προγόνων, για πολύτιμη κληρονομιά και αξιόλογη παρακαταθήκη των προηγούμενων γενιών, σπουδαίων πολιτικών αντρών

- το γκρέμισμά τους συνεπάγεται ανασφάλεια για τους κατοίκους της Αθήνας, τη μεταφορά των προϊόντων τους, την ασφαλή πραγματοποίηση των εμπορικών συναλλαγών και γενικά την υπόσταση της πόλης - κράτους

υπερ του γκρεμίσματος των τειχών 

- υπερφαλαγγίζονται οι δυσκολίες επιβίωσης, ξεπερνιέται η φτώχεια = πενία = ένδεια, δίνεται τέλος στο σενάριο μαζικών θανάτων λόγω λιμού

- η ύπαρξη των άψυχων προστατευτικών τειχών είναι ανώφελη μπροστά στο ενδεχόμενο απώλειας ανθρώπινων ζωών

- ίσως απαλλαγμάνοι από καχυποψίες να δούνε όλοι την αρχή μιας καλύτερης εποχής για την Ελλάδα